تاثیر سوابق تحصیلی در پذیرش دستیاری؛ یک بام و دوهوای دیگری از وزارت بهداشت

با نزدیک شدن به موعد اعلام نهایی نتایج آزمون پذیرش دستیاری، بحث تاثیر یا عدم تاثیر سوابق تحصیلی داوطلبان این آزمون به یکی از مهمترین اخبار مربوط به پزشکان و دانشجویان پزشکی تبدیل شده است. وزارت بهداشت از حدود  ۶ ماه پیش در راهنمای اولیه ی شرکت در چهل و سومین دوره ی آزمون پذیرش دستیاری در کنار اعلام زیرگروههای درسی مختلف، تغییر مهم دیگری نیز در شیوه ی نمره سازی آزمون داد و آن تاثیر ۱۰ درصدی نمره ی پره انترنی و ۵ درصدی معدل دوره پزشکی عمومی داوطلبان بود. زمزمه های اعتراض و نارضایتی طبق انتظار از طرف داوطلبان مطرح شد. اینکه این تاثیر از قبل اعلام نشده است و امکان تصحیح این نمرات نیز وجود ندارد. وزارت بهداشت اما توجه خاصی به این دغدغه ها چه قبل از قطعی شدن آن و چه بعد از اعلام اولیه آن نکرد.

این روزها و پس از اعلام نتایج اولیه ی آزمون دستیاری به صورت نمره ی خام و در آستانه ی اعلام نتایج نهایی به تفکیک ۵ زیرگروه درسی و با تاثیر نمره ی امتحان پره انترنی و معدل پزشکی عمومی، اعتراضات به این تاثیر فزونی یافت. نامه ای با ۲۰۰۰ امضا خطاب به کمیسیون بهداشت و درمان مجلس از طرف پزشکان و دانشجویان پزشکی نوشته شد. وزارت بهداشت که گویی تا به حال صدای این اعتراضات را نشنیده بود در عقب نشینی واضحی اعلام کرد که این تاثیر را دوباره بررسی خواهد کرد: « دکتر اکبری قائم‌مقام معاون آموزشی وزارت بهداشت بابیان اینکه قول می‌دهیم فرمول محاسبه تأثیر سوابق تحصیلی در آزمون دستیاری را به‌صورت شفاف اعلام کنیم، افزود: هفته آینده درمورد تأثیر سوابق تحصیلی در آزمون دستیاری یا لغو آن تصمیم‌گیری می‌کنیم. »

اما این پایان کار نبود و وزارت بهداشت بار دیگر از قطعی بودن تاثیر سوابق تحصیلی خبر داد: « پورکاظمی، رئیس مرکز سنجش آموزش پزشکی با بیان اینکه این مساله از سال پیش اعلام شده است و قاعدتا داوطلبان از طرق مختلف از این قضیه آگاه شده اند، گفت: قطعا این تغییرات باعث ارتقائ پذیرش دستیاران خواهد شد و با انعطافی که در این قانون وجود دارد همه افراد متناسب با شرایط خود از آن منتفع خواهند شد. » دکتر لاریجانی نیز از قطعی بودن این تاثیر صحبت کرد  و گفت: « از سه سال پیش بحث تأثیر سوابق تحصیلی در نتایج آزمون دستیاری در وزارت بهداشت مطرح بود به طوری که سال گذشته مصوبه اجرایی آن در این وزارتخانه تصویب شد و در سال جاری این مصوبه به طور قطع اجرا خواهد شد. »

موضوع این نوشتار پرداختن به درستی یا نادرستی تاثیر سوابق تحصیلی در آزمون دستیاری نیست ( استدلالات موافقان  و مخالفان آن در سایت صدای پزشکان منعکس شده است.) بلکه پرداختن به شیوه ی تصمیم سازی و تعامل رسانه ای مدیران وزارت بهداشت است. اعلام یک تصمیم مهم به صورت ناگهانی ، مصاحبه های مختلف و متناقض از مدیران مختلف و سردرگمی ذی نفعان موضوع، بالا گرفتن اعتراضات قابل پیش بینی و سپس تعلیق موقت تصمیم و عقب نشینی از تصمیم، شیوه ای است که وزارت بهداشت چندین بار دیگر نیز انجام داده است.

از مثال های این شیوه ی تصمیم گیری، می توان به بحثهای پیرامون داوطلبان مجاز به شرکت در آزمون دستیاری چهل و سوم اشاره کرد. این که آیا استریت های می توانند در سال ۹۵ در آزمون شرکت کنند یا نه، موضوعی بود که ذهن بسیاری از دانشجویان را مشغول کرده بود و مدیران وزرات بهداشت با انجام مصاحبه های مختلف و بعضا متناقض این شایعات را دامن می زنند. یک روز اعلام می شد داوطلبانهع باید ۹ ماه دوره پزشکی عمومی را گذرانده باشند و روز دیگر اعلام می شد هر تغییری سه سال قبل اعلام خواهد شد. حاشیه های مربوط به این موضوع در مقاله « وزارت بهداشت وامتحان دستیاری: بحران تصمیم سازی » به طور کامل بررسی شده است.

مثال دیگر بحث شرایط سنی برای ورود به دوره دستیاری بود. ابتدا عکسی منتشر شد که برای بعضی رشته ها سن ۳۰ و برای بعضی دیگر سن ۳۵ و ۴۰ به عنوان حداکثر سن مجاز داوطلب برای ورود به رشته های تخصصی تعیین گشته بود. با انتشار این عکس، موجی از اعتراضات به راه افتاد و در نهایت با دستور مقام عالی وزارت اجرای این تصمیم فعلا « تعلیق » شد. در مورد این موضوع نیز نوید مقدم مقاله ای مفصل نوشته است.

اما این هم پایان داستان طولانی تصمیم های موقت وزارت بهداشت نبود. بحث افزایش هزینه ی تحصیل رایگان و وثیقه ی طرح، موضوع دیگری بود که باز هم شیوه ی تصمیم سازی  وزارت بهداشت را به چالش کشید. به یک باره اعلام شد که هزینه ی تحصیل رایگان حدودا ده برابر شده است. اما با شروع موج اعتراضات، این تصمیم نیز با دستور مقام عالی وزارت فعلا، « تعلیق » شد.

این چهار مورد بیش از آنکه استثنایی در تصمیمات وزارت بهداشت باشند، نشان دهنده ی روندی ثابت هستند. در مورد موضوع مهمی که سرنوشت بسیاری از ذی نفعان وزارت خانه را تحت تاثیر قرار می دهد، تصمیمی مهم و ناگهانی گرفته می شود. بدون اینکه قبل از گرفته شدن و اعلام تصمیم عواقب احتمالی این تصمیم به خوبی بررسی و کارشناسی شود. در تمامی این تصمیمات اعتراضات احتمالی کاملا قابل پیش بینی و مشخص بودند. اما گویی گیرندگان تصمیم از عواقب و اعتراضات به هیچ یک از این تصمیمات اطلاعی نداشتند و به یک باره با آنها مواجه شده اند و راه حل « تعلیق » و مسکوت گذاشتن آیین نامه های جدید را راه حل گذر از بحران فعلی دانسته اند.

مشکل مهم دیگر نبود متولی مشخص برای هر موضوع است. در مورد هر موضوعی به جای آنکه مسئول مورد نظر یا سخنگوی وزارت خانه صحبت کند، مدیران سطوح مختلف شروع به اظهار نظر می کنند. مدیرانی که هر کدام سطوح اطلاعاتی متفاوتی دارند و اظهار نظرهای متفاوت و بعضا متناقض آنها فضای رسانه ای و افکار عمومی را بیشتر در سردرگمی فرو می برد.

این شیوه ی تعامل و تصمیم سازی – این یک بام و دو هوا ها  – پیامد و خسارتی جبران ناپذیر برای وزارت بهداشت خواهد داشت: اعتماد به تصمیمات وزارت خانه بیش از پیش کاهش خواهد یافت. در پی هر تصمیمی که مطمئناً متضررینی را در پی خواهد داشت، اعتراضات به راه خواهند افتاد. هیچ تصمیمی قطعی تلقی نخواهد شد و ناامنی روانی همه ی کارکنان حوزه ی بهداشت و درمان را اسیر خود خواهد کرد. عمیق تر نیز اگر بنگریم، می توانیم نتیجه بگیریم  که این تصمیمات ناگهانی و توقف های بعد از آنها، ناشی از فقدان استراتژی مشخص و مسیر حرکت از پیش تعیین شده است. و چه خسارتی بزرگتر از این برای یک سیستم تصمیم گیری و سیاست گذاری می توان متصور بود ؟