در سال های اخیر، موجی نسبتا گسترده از انتقادات گوناگون به عملکرد سیستم بهداشت و درمان، به ویژه پزشکان روانه گشته که واکنش های گوناگونی را به همراه داشته است. رسانه های مختلف از تلویزیون ملی گرقته تا سایت های اینترنتی و کانال های خبری، پر شده از اخبار و تحلیل هایی که هر روز با موضوعی جدید، جامعه پزشکی را مورد انتقاد قرار می دهند. از بحث درآمد بالای پزشکان و دریافت زیرمیزی توسط برخی از آنها گرفته، تا خطاهای پزشکی و نحوه برخورد پزشکان، فضای جامعه را پر کرده و هر روز بیش از پیش به اعتماد میان مردم و پزشکان آسیب می رساند.
رسانه ها نیز که موضوع نقد پزشکان را برای مخاطبین خود جذاب یافته اند، و از طرف دیگر راه انتقاد از گروه های دیگر جامعه را بسته می بینند، بیشتر مشتاق می شوند تا بر این موج سوار شوند. در این راه گاهی از بزرگنمایی و نظرات غیرکارشناسی نیز بهره می برند، تا مخاطب بیشتری جذب کنند. نمونه هایی از این قبیل اخبار که رسانه ها در چند سال اخیر بدون بررسی و تنها بر اساس پیش فرض های خود منتشر کردند، آن قدر زیاد است که نمی توان آنها را سهوی دانست.
از آن سو پزشکان مخصوصا جوان تر که عمر خود را صرف تحصیل و خدمت در بیمارستان ها کرده اند، و خود را در مقابل سیل انتقادات تنها می بینند و دفاع چندانی هم از جانب نهادهای صنفی خود مشاهده نمی کنند، هر روز بیشتر احساس سرخوردگی، بی عدالتی و ناامنی می کنند. همین موضوع باعث می شود که در بسیاری از موارد جامعه پزشکی واکنش مناسبی نسبت به انتقادهای وارد شده نشان ندهد. چنانکه هر از چند گاهی با افزایش موج انتقادات، شاهد واکنش های پراکنده و اغلب احساسی از جانب پزشکان و برخی نهادهای صنفی آنها هستیم. از این قبیل واکنش ها می توان به اعتراض جامعه پزشکی به پخش سریال «در حاشیه» اشاره کرد، که تاثیری معکوس داشت و با حساس کردن جامعه، یک سریال طنز ساده، به خبری داغ و دسته اول برای رسانه ها تبدیل شد. به نظر می رسد چنین واکنش هایی از سوی جامعه پزشکی نه تنها تاثیر مثبتی در بازسازی اعتماد جامعه ندارد، بلکه فقط باعث می شود برچسب انتقادناپذیری و عدم تحمل منتقد به آنها زده شود.
موضوعی که اخیرا موج جدیدی از انتقادات را نسبت به جامعه پزشکی ایجاد کرد و به تیتر یک بسیاری از رسانه ها بدل گشت، خطاهای احتمالی منجر به مرگ کارگردان مشهور سینما بود. بار دیگر کل جامعه پزشکی زیر فشار افکار عمومی و رسانه ها قرار گرفت. در حالی که پرونده مرگ کیارستمی هنوز مراحل اولیه بررسی را می گذراند، رسانه ها حکم نهایی را صادر کردند و آن گناهکار بودن تمام پزشکان بود. آمار فجیعی از خطاهای پزشکی و عملکرد نامناسب پزشکان رسانه ها و فضاهای مجازی را پر کرد. واکنش جامعه هنری نیز همسو با جو غالب بود. در مراسم یادبود عباس کیارستمی، یکی از کارگردانان معروف سینما پزشکان را مورد توهین و ناسزا قرار داد. واکنش جامعه پزشکی نیز قابل پیش بینی بود. پزشکان که بار دیگر خود را در مقابل سیل عظیمی از انتقادات و گاه توهین ها تنها می دیدند، عصبانی از این برخوردها مقابله به مثل را انتخاب کردند. راهی که چندین بار آزموده بودند، و نتیجه ای جز منفی تر شدن نگاه جامعه برای آنها نداشت.
تداوم این موج انتقادات در چند سال اخیر حاکی از این حقیقت انکارناپذیر است که نظام سلامت ما با همه موفقیت ها و پیشرفت هایش نتوانسته رابطه خوب خود را با بیماران حفظ کند. مشکلات زیاد نظام سلامت از جمله رابطه مالی مستقیم بین پزشک و بیمار، عدم وجود نظام ارجاع مناسب، بار زیاد بیماران در بیمارستان های آموزشی، و بسیاری مشکلات دیگر که بسیار از آنها سخن رفته، در طول سالیان متمادی، اعتماد مردم به نظام سلامت و پزشکان را تحت تاثیر قرار داده و منجر به وضعیت کنونی جامعه شده است.
بسیاری از مشکلات، ریشه در ضعف مدیریتی و سازمانی در کشور ما دارد، که مختص نظام سلامت و وزارت بهداشت به عنوان متولی آن نیست. وقتی بحث سومدیریت و مشکلات ناشی از آن پیش می آید، بسیاری از حیطه های اجتماعی را شامل می شود. اما همانطور که پیشتر گفته شد، محدودیت های موجود در جامعه ما باعث شده تا نتوان به بسیاری از این موضوعات پرداخت. در همین حال مشکلات نظام سلامت در رسانه ها طوری منعکس می شود که گویی تنها مشکلات جامعه هستند. این تلقی اگرچه به دور از انصاف است، اما راه حل آن عصبانیت و مقابله به مثل نیست. همانطور که از گذشته جامعه پزشکی ایران از پیشروترین و به روزترین گروه های اجتماعی بوده و در بسیاری از حیطه ها با استانداردهای جهانی پیش رفته است، می تواند در رفع مشکلات خود نیز از دیگر گروه های جامعه سبقت بگیرد. چنانچه جامعه پزشکی با رویکرد نگاه به درون و خودانتقادی، مشکلات خود را بپذیرد و با صبر و بردباری در مقابل ناملایمات، سعی در برطرف کردن آنها داشته باشد، به زودی می تواند جایگاه اصلی خود را در جامعه به دست آورد.
از چند روز پیش گروهی از پزشکان برای جمع آوری امضا کمپینی به راه انداخته اند تا بتوانند از داریوش مهرجویی به دلیل توهین به جامعه پزشکی شکایت کنند. به گمان نگارنده این حرکت نه تنها به سود جامعه پزشکی نخواهد بود و منجر به تغییری در برخورد جامعه با پزشکان نمی شود، بلکه آنها را از رسیدن به هدف خود که همانا بازیابی جایگاه اصلی خود و اعتماد مردم است، بازمی دارد. البته توهین یک فرد به یک صنف و حتی فرد دیگر قطعا عملی مجرمانه است، و مستوجب مجازات. اما نکته ای که جامعه پزشکی نباید از آن غافل شود، سرانجام این عمل است. بر فرض که این شکایت به جریان افتاد و دادگاهی تشکیل شد و جریمه ای را برای این کارگردان تعیین کرد، نتیجه آن چه خواهد بود؟ آیا موجب بهبود جایگاه پزشکان در جامعه خواهد شد؟ یا رویکرد رسانه ها را تغییر خواهد داد؟ اگر کمی دوراندیش باشیم، درخواهیم یافت که این اتفاق جز آنکه خوراک جدید خبری در اختیار رسانه ها قرار دهد تا دوباره علیه پزشکان بتازند و موجب منفی تر شدن نگاه جامعه به پزشکان شود، ثمره دیگری ندارد.
حیثیت و اعتبار جامعه پزشکی بیش از آن است که با توهین یک فرد خدشه دار شود، هنوز در ایران بیماران به پزشکان معالج خود اعتماد دارند و آنها را وسیله شفای خود از جانب خدا می دانند. جامعه پزشکی ایران در شرایط کنونی باید با سعه صدر بیشتر در مقابل انتقادات و ناملایمات تحمل و بردباری نشان دهد و از واکنش های احساسی خودداری کند، و با نقد از درون و تلاش برای تشکل یابی قدرتمند، در جهت جلب اعتماد جامعه بیش از پیش گام بردارد.
پاسخ بدهید
اولین نفری باشید که نظر می دهید