توضیحات معاون آموزشی دانشگاه پزشکی تهران در مورد ساعت کاری و حقوق دستیاران در ایران: استناد به ساعت کاری دستیاران آمریکایی و سکوت در برابر دریافتی آنها

به گزارش صدای پزشکان، روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران به تازگی گفتگویی را با معاون آموزشی این دانشگاه منتشر کرده که در آن به بخشی از مشکلات دستیاران از جمله میزان در آمد و آموزش ناکافی اشاره شده است. مشروح این مصاحبه با دکتر جلیلی را در اینجا ملاحظه می کنید:

دستیاران تخصصی دانشگاه درباره مسائل آموزشی و صنفی نگرانی‌هایی دارند. یکی از مسائلی که دستیاران در مورد آن دغدغه دارند حجم کار بالینی است که باید انجام دهند. این موضوع چقدر بر آموزش تأثیرگذار است و چه راهکارهایی برای کاهش اثرات سوء آن وجود دارد؟
آموزش بالینی و به‌ویژه در دوران دستیاری آموزش مبتنی بر وظیفه (task based) و از طریق قرار گرفتن در محیط واقعی و انجام کارها (deliberate practice) و سپس تعمق (reflection) و دریافت بازخورد (feedback) در مورد آن است و برای این منظور واگذاری تدریجی مسئولیت بالینی به‌تناسب سال دستیاری در ارائه خدمات بالینی صورت می‌گیرد. در همین راستا تبدیل‌شدن به متخصص مستلزم حضور و فعالیت در محیط واقعی ارائه خدمت است و نمی‌توان با حضور در کلاس درس نظری و یا با نگاه کردن به متخصصی که ارائه خدمت می‌کند به متخصص تبدیل شد. به این معنا آنچه توسط دستیاران در محیط‌های بالینی انجام می‌شود بخش اساسی آموزش آنهاست. از طرف دیگر ازآنجاکه تجربه کردن شرط لازم تبحر است برای این مواجهه حداقل‌هایی هم در کوریکولوم آموزشی هر رشته در نظر گرفته شده است. هر دوی این واقعیت‌ها منجر به این حالت می‌شود که دستیاران در بیمارستان‌های بزرگ با بار مراجعه بالا، بیماران ارجاعی بیشتری ببینند و درعین‌حال ازنظر حجم کاری تحت‌فشار هم باشند. این مسئله البته منحصر به یک دانشگاه و یا حتی یک کشور خاص نیست و در متون داخلی و خارجی مکرراً به آن پرداخته شده است. به‌عنوان‌مثال شورای اعتباربخشی آموزش دستیاری آمریکا چند سال قبل و با هدف محدود کردن ساعات کاری دستیاران سقف متوسط ۸۰ ساعت در هفته را برای دستیاری تعیین کرده است که خود گویای این است که حضور مستمر و با حجم بالا از جمله اقتضائات و ضروریات دوره دستیاری است.
مشکل از آنجا شروع می‌شود که حجم و نوع کارهایی که دستیار باید انجام دهد نسبت به میزان متعارفی که برای یادگیری نیاز دارد بیشتر می‌شود. البته باید توجه داشت که قبول این واقعیت به معنای آن نیست که همیشه این مشکل وجود دارد یا اگر وجود دارد از شدت یکسانی برخوردار است؛ اما به‌هرحال این موضوع به‌ویژه در شرایطی مانند آنچه در حال حاضر به دنبال اجرای طرح تحول سلامت با آن مواجه هستیم که منجر به افزایش بار مراجعین به بیمارستان‌های دولتی ازجمله بیمارستان‌های آموزشی شده است، باید موردتوجه قرار گیرد؛ به‌عبارت‌دیگر حجم کار بیش از نیاز آموزشی موضوعی است که در بعضی رشته‌ها و بعضی بیمارستان‌ها با آن روبرو هستیم.

چه اقداماتی تابه‌حال برای کاهش حجم کار غیرآموزشی برای دستیاران انجام شده است؟
در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران برای کاهش فشار درمان بر آموزش در طی سال‌های گذشته از نیروهای درمانی استفاده شده و اکنون در بخش‌ها و بیمارستان‌های مختلف بیش از ۱۵۰ نفر از همکاران متخصص در قالب قرارداد ماده ۸۸ به کار گرفته‌شده‌اند تا بار درمان بر روی اعضای هیئت‌علمی و دستیاران کمتر شود. البته این موضوعی است که با دقت و احتیاط باید به آن پرداخت و این روش نیز خالی از چالش نیست به‌ویژه که مواجهه دستیاران به میزان کمتر از حد تعیین شده در کوریکولوم آموزشی هم می‌تواند باعث افت آموزش آنها شود.

راه دیگری برای کاهش فشار به دستیاران بخصوص در سال‌های پایین وجود دارد؟
حضور و فعالیت همه  رده‌های دستیاری در ساعات مقرر و به میزان حداقل تعداد شیفت موظف و مشارکت همه آنها در انجام وظایف و تقسیم و توزیع مناسب آن بدون شک بار کاری را متعادل‌تر می‌کند. تعداد حداقل کشیک در کوریکولومها مشخص شده است ولی بعضاً بخصوص با بالاتر رفتن رده دستیاری این تعداد به‌درستی رعایت نمی‌شود و درنتیجه مثلاً بجای یک تیم چهارنفره که در طی کشیک باید حضور داشته باشند دو نفر مجموع بار کاری را به دوش می‌کشند. این موضوعی است که انتظار می‌رود رؤسای محترم بخش‌ها و مدیران محترم گروه‌های آموزشی به آن توجه ویژه داشته باشند و متأسفانه در برخی موارد رعایت نمی‌شود.

یکی دیگر از موضوعاتی که مورد اعتراض دستیاران و کارورزان قرار می‌گیرد بحث درآمدی آنهاست. نحوه حمایت مالی از این گروه از پزشکان چگونه است؟
واقعیت این است که دستیاران در طی دوره آموزشی خود عملاً به‌صورت تمام‌وقت باید مشغول باشند و لذا تحصیل درآمد در این مقطع برای آنان مقدور نیست. به همین دلیل مبالغی تحت عنوان کمک‌هزینه به ایشان پرداخت می‌گردد که عدد آن برحسب سال دستیاری و نیز متأهل یا مجرد بودن متفاوت است و حداقل آن برای دستیار سال یک مجرد ۹۶۰ هزار تومان و برای دستیار سال ۴ متأهل حدود یک‌میلیون و ۴۰۰ هزار تومان است. این مبلغ برای هر دستیار عدد زیادی نیست ولی همین کمک‌هزینه مختصر هم در چارچوب کل دانشگاه با توجه به تعداد دستیاران تخصصی و فوق تخصصی و کارورزان بیش از ۳ میلیارد تومان در ماه می‌شود و هرساله نیز با تصویب هیئت‌امنای دانشگاه درصدی که معمولاً بین ۱۵ تا ۲۰ درصد است به آن افزوده می‌شود. بعد از طرح تحول سلامت مقرر شده مبلغی نیز تحت عنوان ترمیم کمک‌هزینه پرداخت شود. این مبلغ طبق ابلاغ وزارت بهداشت از محل ۲ درصد جزء حرفه‌ای که درواقع همان منبع پرداخت کارانه پزشکان و پرسنل است و بخشی از درآمد اختصاصی بیمارستان‌های دانشگاه است، تأمین می‌شود و همزمان با پرداخت کارانه پرسنل به دستیاران پرداخت می‌شود که خوشبختانه علیرغم عدم وصول درآمدهای بیمارستان‌ها و تأخیر ۶ تا ۱۲ ماهه بیمه‌ها در پرداخت بدهی‌های خود، در دانشگاه ما تا خردادماه ۹۵ پرداخت شده است و در ماه‌های آتی نیز ان‌شاءالله همزمان با کارانه پرسنل پرداخت می‌شود. این درحالی است که کارانه کلیه ردهای دیگر پزشکی از جمله کادر درمان، اعضای هیئت‌علمی و متخصصین قراردادی با تأخیر بیشتر پرداخت شده است.

نحوه محاسبه این متمم کمک هزینه چطور است؟
این مبلغ چون از جنس کمک هزینه است بین همه دستیاران در همه رشته‌ها و همه بیمارستان‌ها به یک نسبت توزیع می‌شود و اگرچه منبع تأمین آن از درآمد اختصاصی بیمارستان است اما توزیع آن در بین دستیاران ربطی به میزان درآمد حاصل از خدمات یک بخش ندارد. درعین‌حال عدد ماهیانه این متمم تابع تغییرات درآمد بیمارستان‌ها در ماه‌های مختلف و همچنین تعداد دستیاران رسمی مشمول کمک‌هزینه در هر ماه است؛ بنابراین به‌طور طبیعی مبلغ پرداختی به دستیاران در ماه‌های مختلف متفاوت خواهد بود و به‌عنوان‌مثال در اردیبهشت سال ۹۵ این عدد ۵۳۰ هزار تومان و در خرداد ۵۲۷ هزار تومان بود.

آیا فکر می‌کنید مجموع این پرداخت‌ها در ازای حجم کاری که بر عهده دستیاران است کافی است؟
اگر این دو بخش کمک هزینه دستیاران را جمع کنیم پرداختی ماهیانه دستیاران بسته به مواردی که ذکر شد بین یک‌میلیون و چهارصد هزار تومان تا دو میلیون تومان می‌شود که البته فقط برای یک زندگی دانشجویی کفایت می‌کند. ازیک‌طرف باید در نظر داشت که دستیاران مشمول آموزش رایگان هستند و این یک امتیاز برای آنان است اما به این اعتبار طبق ضوابط شاغل تلقی نمی‌شوند. از طرف دیگر همان‌طور که ذکر شد که یک دستیار تمام‌وقت محل دیگری برای کسب درآمد ندارد و بسیاری از همکاران جوان ما ممکن است نتوانند از حمایت‌های خانواده استفاده نمایند و البته در بودجه‌های عمومی دانشگاه هم منبعی برای پرداخت کمک‌هزینه دستیاری دیده نشده و این مبالغ از درآمدهای بیمارستان‌ها تأمین می‌شود. ما هم فکر می‌کنیم این رقم کمک‌هزینه کافی نیست و زحمات دستیاران بسیار بیش از آن است که با این ارقام جبران شود اما امکان موجود در دانشگاه همین است و تغییر مدل پرداخت به دستیاران نیز باید در سطح کشوری بررسی شود.