٣۶۵ روز از تیغ تحول بر رخ سلامت گذشت؛ شفاخانه‌ای که علیرغم مسوولیت سلامت ۷۵ میلیون ایرانی، خود بیمار بود و نیازمند درمان، در پایان یک سال جراحی اکنون تبش فروکش کرده و از وضعیت اورژانس خارج شده است.
به گزارش صداى پزشکان به نقل از ایسنا ، سید حسن هاشمی که در اوج بحران‌های پولی و دارویی و همه نابسامانی‌های درمان بر کرسی وزارت بهداشت تکیه زد، خوش اقبال بود که نگاه رییس دولت یارش شد و به پشتوانه همین نگاه، جراحی بزرگ در حوزه سلامت را کلید زد تا بلکه زخم کهنه این شفاخانه بیمار التیام یابد.
اکنون با وجود گذشت تنها یک سال از آغاز تحول در سلامت، کارهای به ثمر نشسته زیادی برای برشمردن وجود دارد که البته برآیند مجموعه این اقدامات بیش از هر مجموعه دیگری، برای مردم محسوس است.
در برشمردن عملکرد تیم جدید وزارت بهداشت همین بس که سرتیم وزارتخانه متولی سلامت عناوینی همچون «وزیر مردم‌دار» و «شاگرد اول کابینه روحانی» را به خود اختصاص داد و البته در این میان تحلیل‌هایی از جنسی دیگر مبنی بر «سودای در سر داشتن صندلی‌ای بزرگ‌تر از وزارت و مقدمه چینی برای ریاست جمهوری» را نیز شنیدیم و خواندیم؛ موضوعی که هاشمی چندین مرتبه آن را رد و تاکید کرد که نه خود و نه وزارتخانه‌اش سیاسی نیستند و تنها به کاستن از رنج و درد مردم می‌اندیشد.
تب «دارو» فروکش کرد
هاشمی که مردادماه ۹۲ سکاندار کشتی بحران‌زده سلامت شد، باز کردن گره کور دارو را در اولویت کار داشت و در این راستا رفع مشکلات دارویی را با تشکیل ستاد بحران دارو و طرح مشکلات مربوطه در دولت پیگیر شد. نهایتا نیز تدابیری همچون تسهیلات گمرکی، ترخیص دارو از بنادر و … را در دولت تصویب کرد و به این ترتیب روال واردات و ترخیص دارو از گمرک عادی شد.
از طرف دیگر قیمت داروها که به دنبال نوسانات نرخ ارز از حدود سال ۹۰ – ۹۱ روندی افزایشی به خود گرفته و به رنجی مضاعف برای بیماران تبدیل شده بود، در ادامه مجموعه اقدامات دارویی دولت یازدهم قرار گرفت و در این راستا تلاش شد که قیمت‌ها به سال ۹۱ بازگردد. انعقاد تفاهم‌نامه‌های دارویی با بیمه‌ها و کاهش سهم بیماران در پرداخت هزینه‌های دارویی به ویژه در مورد بیماری‌های صعب‌العلاج از دیگر اقداماتی است که می‌توان در حوزه دارو برشمرد.
در راستای کنترل و کاهش قیمت داروها، از هرگونه افزایش قیمت داروهای تولید داخل تا نیمه ۹۳ جلوگیری و روند کاهشی قیمت داروهای وارداتی تا پایان ۹۳ دنبال شد؛ به طوری که به دنبال مجموعه این اقدامات سال گذشته ۳۰ صرفه‌جویی ارزی در حوزه دارو را داشتیم و در عین حال قیمت داروها نیز از ۱۰ و در برخی اقلام حتی تا ۹۰ درصد کاهش یافت. البته وزارت بهداشت همواره تاکید داشته که در پی این اقدامات و محدودیت در واردات داروهای داخلی، سیاست حمایت از تولید داخل و تشویق صنایع داروسازی داخلی به حضور در بازارهای بین‌المللی و همچنین افزایش کیفیت را دنبال می‌کند.
در راستای چنین اقداماتی که کمبود‌های سه رقمی اقلام دارویی به تدریج برطرف و حوزه دارو رنگ آرامش بر خود گرفت. اکنون نیز به اذعان مسوولان سازمان غذا و دارو کمبودها به زیر ۳۰ قلم رسیده که البته مقطعی است و هر کشوری ممکن است در مقطعی با این مشکل روبرو شود.
رنگی که بر رخسار «درمان» نشست
پس از حل فوری مشکل دارو، اکنون نوبت درمان بود. بیمارستان‌هایی که در سایه همه بی‌توجهی‌های پولی و حتی مدیریتی رنگ از رخسارشان پریده بود و روز به روز عرصه بر ارباب رجوعان‌شان تنگ‌تر می‌شد، مشکل اورژانسی وزارت بهداشت تلقی می‌شدند و به اقدامی عاجل نیازمند بودند.
بر همین اساس بسته تحول درمان در قالب هشت بسته خدمتی در ۱۵ اردیبهشت ماه ۹۳ و با حضور رییس جمهور در ستاد وزارت بهداشت رسما آغاز شد. «تحول درمان»، کاهش هزینه‌های درمان مردم و همچنین جلوگیری از ارجاع آنها به خارج از بیمارستان جهت تهیه دارو و اقلام پزشکی را هدف اول خود قرار داد. حاصل مجموعه این اقدامات آن شده که سهم مردم در پرداخت هزینه‌های بستری در حدود ۵۶۰ بیمارستان دولتی از ۳۷ درصد به ۴٫۵ درصد کاهش یافته است و به عبارت دیگر اکنون بیماران بستری شهری شش درصد و بیماران ارجاعی از روستاها سه درصد فرانشیز بستری را در بیمارستان‌های وزارت بهداشت پرداخت می‌کنند.
از طرف دیگر بنا به اذعان مسوولان وزارت بهداشت پیش از این حدود ۵۴ درصد بیماران جهت تهیه دارو و ملزومات پزشکی به خارج از بیمارستان هدایت می‌شدند و در پی ممنوع شدن ارجاع بیماران به خارج از مجموعه بیمارستان جهت تهیه اقلام پزشکی، این رقم اکنون به زیر ۴ درصد رسیده است.
تیغ تحول بر گلوی سزارین
بسته‌های طرح تحول درمان نه همزمان با یکدیگر بلکه یکی پس از ثبات دیگری به اجرا گذاشته شد و اکنون نوبت به «ترویج زایمان طبیعی رایگان» رسیده بود. در شرایطی که بسیاری از بلوک‌های زایمانی در بیمارستان‌های دولتی در حال تعطیل شدن بود و وزارت بهداشتی‌ها همواره از افزایش افسارگسیخته زایمان سزارین گله داشته و آن را تهدیدی برای سلامت مادر و نوزاد می‌دانستند، مجموعه اقداماتی را جهت ترویج زایمان طبیعی در دستور کار قرار گرفت که حاصل آنها انجام بیش از ۴۷۰هزار زایمان طبیعی رایگان در مراکز دولتی و بهسازی زایشگاه‌ها و تشویق پزشکان به انجام این نوع زایمان طبیعی و مواردی از این قبیل است.
در ادامه طرح تحول نظام سلامت، توجه ویژه‌ای به مناطق محروم صورت گرفت به طوری که بازسازی بافت فرسوده بیمارستان‌های این مناطق، افزایش تخت‌های بیمارستانی و همچنین تامین نیروی انسانی و لحاظ اقداماتی جهت ماندگار شدن این نیروها اعم از پزشک عمومی، متخصص و فوق تخصص در مناطق محروم و کم‌برخوردار نیز این بار جزو اولویت‌ها شد.
هرچند قرار بود همزمان با یکسالگی طرح تحول سلامت، آخرین آمارها از توزیع نیروها و اقدامات انجام شده نیز از سوی مسوولان امر اعلام شود، اما این آمارها هنوز اعلام نشده و طبق آمار پایان سال گذشته، در بیش از ۲۹۱ شهر محروم حدود پنج‌هزار و ۵۰۰ پزشک عمومی، متخصص و فوق تخصص ماندگار شده‌اند. اجرای این برنامه نیز ارجاع کمتر بیماران به شهرهای بزرگ را به همراه داشته است.
همچنین در سال اول اجرای برنامه بیش از ۳۰ میلیون بیمار در ۵۸۵ کلینیک دولتی تحت درمان قرارگرفتند. از طرف دیگر در راستای رفاه حال بیماران برخورداری بیمارستان‌های بالای ۶۴ تخت، استفاده از پزشکان مقیم اجباری شد و طبق آمارهای پایان سال گذشته، حدود ۷هزار و ۲۴۲ پزشک متخصص مقیم در ۱۷ رشته تخصصی در ۴۰۰ بیمارستان دانشگاهی مقیم شده‌اند.
ارتقای هتلینگ بیمارستان‌ها و افزایش خدمات رفاهی به بیماران بستری از دیگر مباحثی بود که وزیر بهداشت از همان بر آن تاکید داشت و خدمات رفاهی و فضای فعلی بیمارستان‌ها را در شان بیماران نمی‌دانست. در همین راستا این بسته خدمتی با هدف ارتقای خدمات غیردرمانی آغاز شد و تا کنون بهسازی هتلینگ بیمارستان‌ها و عملیات نوسازی و استانداردسازی تجهیزات در ۵۶۰ بیمارستان دولتی با ۸۷ درصد پیشرفت همراه بوده است.
استفاده از ظرفیت آمبولانس‌های هوایی جهت پوشش مسیرهای صعب‌العبور و راه‌های فرعی و پرحادثه از دیگر برنامه‌هایی بود که در دستور کار قرارگرفت و در این راستا نیز ۱۵ پایگاه امداد هوایی تا کنون افتتاح شده است. کاهش زمان رسیدن بیماران به مراکز درمانی تخصصی بویژه در حوادث ترافیکی از اهداف اصلی این برنامه بود.
بهداشت تحت تاثیر تاخیر در تخصیص‌ها
وزیر بهداشت که بارها بیماری نظام سلامت را حاصل بی‌توجهی به حوزه بهداشت خوانده بود، از همان زمانی که بسته‌های تحول در درمان یک به یک به اجرا گذاشته می‌شدند، تاکید داشت که مسوولان حوزه بهداشت نیز عجله کنند، برنامه‌هایشان را تدوین و به اجرا گذارند. تاخیر در تخصیص اعتبارات حوزه بهداشت عاملی شد که برنامه‌های حوزه بهداشت کمی از درمان عقب بیافتد و همین امر بهانه‌ای شد برای ابراز نگرانی‌ها و انتقادات برخی صاحب‌نظران حوزه سلامت. در این میان برخی‌ها نیز مدعی شدند که پول بهداشت را به درمان داده‌اند و به این ترتیب بود که وزارت بهداشت به درمان‌محوری متهم شد.
در این راستا نیز وزیر بهداشت چندین بار عنوان کرد ساماندهی «بهداشت و پیشگیری» از آرزوهای دیرینه‌اش است و هنوز اعتبارات طرح تحول در حوزه بهداشت که قرار است از محل یک‌درصد مالیات بر ارزش افزوده تامین شود، تخصیص نیافته و این اطمینان را داد که هرگونه انتقال وجه یا نیرو از بهداشت به درمان شرعا اشکال دارد. نهایتا با تخصیص اعتبارات بخش بهداشت از نیمه دوم ۹۳، به تدریج بسته‌های طرح تحول بهداشت نیز اجرایی شدند.
در مجموع بنا بر اعلام معاون بهداشت وزیر بهداشت، از مجموع اعتبارات این بخش تا پایان سال ۹۳ حدود ۸۰۵ میلیارد تومان محقق شد که از این محل ۱۸۳۰ پزشک به سیستم اضافه و ۳۴۸ ماما به کار گرفته شد، ۲۰۰۰ خانه بهداشت ساخته شد و یکهزار خانه به بهره‌برداری رسید، ۲۲۲۵ مرکز بهداشت تعمیر، ۲۵۷۹ مرکز استراحت پزشک تعمیر، ۴۳۶ قلم دارو و ۵ قلم مکمل برای روستاها تامین شد، واکسن پنتاوالان به برنامه ملی واکسیناسیون اضافه، ۱۶۷۳ مرکز بهداشت جهت ارایه خدمات دندانپزشکی تجهیز، ۲۴۰۰ قرارداد خودرو برای دهگردشی منعقد شد.
همچنین برنامه‌های ویژه‌ای برای ارایه مراقبت‌های بهداشتی اولیه به جمعیت حاشیه‌نشین شهرها مد نظر قرار گرفت. در مرحله اول بیش از ۱۰میلیون جمعیت حاشیه‌نشین و همچنین جمعیت شهرهای ۲۰ تا ۵۰ هزار نفر تحت پوشش این برنامه‌ها قرار گرفتند. برای سال جاری نیز شهرهای زیر ۵۰۰ هزار نفر و جمعیتی بالغ بر ۱۸ میلیون نفر را در برنامه دارند. ادغام برنامه NCD در برنامه پزشک خانواده روستایی با اولویت کنترل ریسک فاکتورها و بیماری فشار خون از دیگر اقداماتی است که در حوزه بهداشت انجام شده است.
البته مسوولان وزارت بهداشت بارها تاکید کرده‌اند که کار در حوزه بهداشت سخت است و نتیجه دادن اقدامات در این حوزه زمان‌برتر از حوزه درمان است.
گام سوم؛ ریسک بزرگ وزیر بهداشت
گام سوم طرح تحول نظام سلامت یعنی ابلاغ کتاب ارزشگذاری نسبی خدمات سلامت بود که البته حاشیه‌های زیادی هم در پی داشت. گروهی از جامعه پزشکان که تا آن زمان تمام مشکلات و گره‌های درمان را ناشی از غیرواقعی بودن تعرفه‌ها می‌دانستند، اما این بار که وزارت بهداشت پا به میدان واقعی کردن تعرفه‌ها گذاشت، ساز مخالفت را کوک کردند و این کار وزارت بهداشت را اقدامی صنفی دانستند که تنها جیب عده‌ای از پزشکان را پر پول می‌کرد.
وزیر بهداشت که خود نیز عنوان داشته بود با اجرای این گام از طرح تحول، ریسک کرده است و بارها همراهی جامعه پزشکی را در اجرای این کتاب و التزام به قانون خواستار شده بود، ابلاغ و اجرای کتاب را از این جهت میمون و مبارک می‌داند که موجب قطع رابطه مالی میان جامعه پزشکی و مردم خواهد شد.
وی معتقد است که اجرای این گام، علاوه بر آنکه بساط زمینه‌های برخی دریافت‌های نامتعارف را برخواهد چید، بیش از ۱۷۰۰ خدمت پزشکی که پیش از این تکلیف‌شان مشخص نبود را تعرفه‌دار کرده است.
سومین گام طرح تحول سلامت به عقیده وزیر بهداشت موجب اقبال عموم جامعه پزشکی کشور شد؛ چرا که تا پیش از این بخشی از سوبسید درمان توسط این قشر پرداخت می‌شد. در عین حال برای رصد تمامی اتفاقات پیرامون این گام، سامانه ۱۶۹۰ راه‌اندازی شد تا از طریق آن صدای مردم و همچنین پزشکان شنیده شود و اگر شکایت یا تقدیری قرار است انجام گیرد، به گوش به مسوولان وزارت بهداشت برسد که البته اغلب تماس‌ها اقبال عموم مردم را در پی داشته است.
به گفته وزیر بهداشت به دنبال اجرای این گام در حال حاضر در شهرستان‌ها پدیده زیرمیزی را نداریم. وی در عین حال می‌گوید: اما این ادعا که این موضوع در تهران به طور کامل برطرف شده را نداریم، بلکه دریافت‌های غیرمتعارف در تهران کنترل شده است.
در پایان هرچند اقدامات زیادی برای برشمردن اقدامات انجام شده در حوزه سلامت در یکسالگی طرح تحول زیاد است، اما بنا بر گفته وزیر بهداشت، کارهای برزمین مانده زیادی نیز هنوز وجود دارد.
باز هم بنا به تاکید وزیر بهداشت، پاشنه آشیل طرح تحول نظام سلامت، حمایت جدی بیمه‌ها و پایداری منابع و همچنین تامین نیروی انسانی است؛ مباحثی که بی‌توجهی به هر یک از آنها موفقیت طرح را زیر سوال خواهد برد.
پاسخ بدهید
اولین نفری باشید که نظر می دهید