آقای وزیر و کشیک فروشی؛ محبوبیت از راه پوپولیسم؟!

احسان قدیمی:

حسن قاضی زاده هاشمی اگر محبوبترین نباشد، در رقابت با محمد جواد ظریف، جزء دو وزیر محبوب کابینه ی حسن روحانی است. آن قدر در این محبوبیت پیش رفته است که گمانه زنی های آماده شدنش برای ریاست جمهوری دوازدهم از گوشه و کنار و محافل سیاسی اصولگرا و اصلاح طلب به گوش برسد. چه این گمانه زنی ها درست باشند و چه غلط، گویای حقیقتی کتمان ناشدنی اند: او امروز آن قدر در میان سیاسیون و مردم، مقبولیت و نفوذ دارد که بتوان احتمال تن زدن ردای ریاست جمهوری توسط وی را مطرح کرد و آن را یک شوخی بی مزه برای خندیدن نپنداشت.

اما این همه محبوبیت از کجا آمده؟ برنامه های مدون هاشمی و توجه ویژه ی دولت حسن روحانی به بخش سلامت و اختصاص بودجه های کلان به این حوزه، به همراه حمایت های همه جانبه ی سیاسی برای اجرای طرح تحول نظام سلامت در موفقیت برنامه های قاضی زاده هاشمی بی شک نقش مهم و غیرقابل انکاری دارند. اما این نوشته بر آن است تا رویکرد رسانه ای قاضی زاده هاشمی و نقشش در افزایش محبوبیت وی را بررسی کند.
طرح تحول نظام سلامت که شروع شد، آرام آرام با همراهی پزشکان – علی رغم افزایش وحشتناک بار بیمارستان های دولتی و فشار این افزایش کار به پزشکان شاغل در این بخش – به پیش می رفت تا اینکه به مرحله سوم رسید: مرحله ابلاغ تعرفه های جدید پزشکی و البته مبارزه با زیرمیزی پزشکان. در این مرحله بود که رویکرد رسانه ای وزیر بهداشت به عمد یا به سهو، پزشکان را به یاد مردی انداخت که رفته است، اما گویی راهش هم چنان پر رهرو است!
صدا و سیما و رویکرد پوپولیستی اش به خصوص در بخش هایی مثل خبر ۲۰:۳۰، از دیرباز مورد انتقاد پزشکان بود. اما جناب وزیر با هم دلی همه جانبه با آن، چنان خوراک چرب و نرمی برای رسانه ی رسمی کشور تهیه کرد که نگو و نپرس. و کدام رسانه ای است که از خبرهایی این چنین جذاب و عوام فریبانه، چشم پوشی کند؟ زیرمیزی پزشکان و سامانه ۱۶۹۰، شد بحث هر روزه ی بخش های خبری سیما، البته با تصویر هاشمی در پشت صحنه گوینده ی اخبار. صحبت از این بود که پزشکان نباید زیرمیزی بگیرند، که کاملا هم درست و منظقی است. اما صحبت از آن نشد که چرا می گیرند؟ که چرا تعرفه های درمانی در کشور آن قدر پایین و خنده دار است که مدتهاست کسی به آن وقعی نمی نهد. وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که به حق به اندازه چندین سال در این حوزه کار کرده است، می توانست درمبارزه با زیرمیزی علاوه بر بعد نظارتی که حتما باید باشد، به دلایل وجود آن نیز بپردازد. اما او همانی را می گفت که رسانه ها می خواستند، نه تمام حقیقت را با ابعاد واقعی آن.
او هیچ وقت از درصد وجود چنین پدیده ی ناروایی نیز صحبت نکرد. نگفت چند درصد پزشکان اساسا می توانند و چند درصدشان این کار را می کنند؟ او نه تنها از پزشکان در برابر هجمه ی بی سابقه ی رسانه ها حمایت نکرد، که مرتب هیزم به آتش آنها ریخت. رسانه هایی که به دلایل مختلف مخاطبان خود را از دست داده بودند، پزشکان و زیر میزیشان را فرصتی مغتنم برای کسب محبوبیت از دست رفته دیدند. و هاشمی، در این میدان، در زمین پزشکان – از مهمترین گروه های تحت مدیریتش – بازی نکرد.
بهانه نوشتن این مطلب البته آنچه گفته شد، نبود؛ که این درد دل، قدیمی و کهنه شده است. دلیل نوشتن این چند کلمه، ادامه ی این پوپولیسم عیان رسانه ای توسط دکتر قاضی زاده هاشمی در شانزدهمین همایش آموزش پزشکی و جشنواره شهید مطهری ( دیروز، ۱۹ ام اردیبهشت ۹۴) بود. مراسمی که به اعلامِ خبرِ شروع و بررسی ابعاد گام چهارم طرح تحول نظام سلامت یعنی تحول در نظام آموزشی اختصاص داشت. در اینکه آموزش پزشکی ما پر از نقص و ایراد است شکی نیست، اما رویکرد ایشان در نحوه ی رسانه ای کردن این مطلب به شدت جای سوال و تعجب دارد. ایشان در اشاره به بخشی از طرح تحول نظام آموزش پزشکی آورده است: « ما بر حضور دانشجویان پزشکی در سال آخر آموزش خودشان تاکید داریم به همین منظور این تغییر را ایجاد کردیم که افراد یکسال پس از فارغ‌التحصیلی‌شان در امتحان دستیاری شرکت کنند چراکه متاسفانه دانشجویان پزشکی در سال آخر که بسیار مهم بود در بخش‌ها حضور نداشتند و کشیک‌فروشی صورت می‌گرفت که مسئولیت اخلاقی و حرفه‌ای همه اینها برعهده دانشگاه است و به همین دلیل ما این تغییر را در روند آزمون دستیاری ایجاد کردیم.»

هم چنین در مورد امتحان بورد دانشجویان تخصص نیز گفت: « زمان بورد را ٧ تا ٨ ماه به تأخیر انداختیم. ما شاهد این هستیم که دستیاران نیز در سال آخر در کشیک ها حاضر نمی شوند و کشیک فروشی می کنند، افرادی در کشیک ها حاضر می شوند که نباید باشند این اتفاقات خیلی زشت است و باید از بین برود.«

جناب آقای وزیر، در مورد اینکه شرکت در آزمون پذیرش دستیاری بلافاصله پس از پایان تحصیل که ما دانشجویان پزشکی به آن « استریت » شدن می گوییم درست است یا غلط، می شود ساعت ها مستدل و منطقی حرف زد و شنید. اما تغییر قانون آن هم با دلیلی به شدت مخدوش و زیر سوال، و متاسفانه عوام فریبانه و پوپولیستی با عنوان کشیک فروشی هرگز قابل دفاع نیست. قصه همان قصه ی زیرمیزی هاست: آیا شما مطالعه ای در این باب انجام داده اید؟ آیا اطلاعاتی از درصد دانشجویانی که به زعم شما برای شرکت در آزمون دستیاری کشیک می فروشند دارید؟ اساسا چند نفر از دانشجویان پزشکی کشور می توانند از این امکان – استریت شدن – استفاده کنند؟ نیک می دانید که چنین پدیده ای صرفا محدود به بهترین دانشگاه های علوم پزکشی کشور است که نخبگان کنکور سراسری را در خود جای داده اند. آیا آماری دارید که چند درصد این دانشجویان استریت در کشیک های خود حاضر نمی شوند؟
جناب وزیر! من اما می دانم که خودم و بسیاری از دوستانم که قصد داشتیم از این قانون برای ادامه تحصیل در دوره ی تخصص استفاده کنیم، هیچ کدام از کشیک های خود را ترک نکرده ایم. اما شما در اقدامی بسیار تعحب برانگیز برای موجه جلوه دادن سیاست های خود، در تریبونی رسمی که بی شک می . دانید چه بُرد خبری ای دارد، خیلی راحت و آسوده از کشیک فروشی ما صحبت می کنید.در مورد امتحان بورد نیز شما بهتر از ما می دانید که این دانشجویان رسما و  طبق قانون بخش های بالینی و برای شرکت در امتحان بورد در بخش هاحاضر نمی شوند  و خبری از کشیک فروشی نیست.
از بین رفتن اعتماد مردم به پزشکان که آنها را دیروز زیرمیزی بگیر و امروز کشیک فروش معرفی کرده اید کنار که بگذاریم، ( که البته بیش از پزشکان متاسفانه دامن گیر مردم خواهد شد ) شما تهمتی به دانشجویان پزشکی زده اید که شرعاً و عرفاً بی اخلاقی است. شما یک بی قانونی را که ما هم قاطعانه محکومش می کنیم اما ابعاد آن را به هیچ وجه مانند شما نمی دانیم، به تیتر یک مهمترین خبرگزاری های کشور و خبر محبوب بخش های خبری صدا و سیما تبدیل کرده اید، بی آنکه دلیلی محکم برای آن ارائه دهید. شما باز هم البته نگفتید که چرا همه دانشجویان دوست دارند سریع وارد دوره تخصص شوند. نگفتید که پزشکان عمومی در این مملکت هیچ جایگاهی ندارند. نگفتید که در آن کشیک ها که فروخته می شوند اساسا آموزشی هست که فدا شود، یا صرفا کارهای درمانی دست چندمی؟ همه ی اینها را نگفتید، چون اینها برای رسانه ها هیچ جذابیتی ندارد. اما کشیک فروشی دانشجویان پزشکی را گفتید و خود را سردمدار مبارزه با آن کردید. درست است که با چنین رویکردی، به وزیری با تدبیر، ضد فساد و قانون گرا در اذهان عمومی تبدیل شده اید، اما با قیمیت گزاف از دست رفتن اعتماد مردم به پزشکان و پزشکان نسبت به خود شما و با بهره گرفتن از پوپولیسم رسانه ای. قیمت گزاف است و راه، نادرست. عواقبش اما گردن گیر همه ی جامعه، پزشک و غیر پزشک.
در کلاس های سیاست گذاری سلامت، استادان مجربی که شما همه ی آنها را هم متهم به ترک کشیکهای شبانه کرده اید – باز هم بدول دلیل و مدرک – به ما آموزش داده اند که برای موفقیت یک سیاست، سیاست گذار باید سعی کند نظر تمامی ذی نفعان و گروه های درگیر را برای پیش بردن سیاستش جلب کند. شما اما این اصل را در مورد پزشکان مدتهاست فراموش کرده اید و به دستور وفشار از بالا بسنده کرده اید، شاید فکر می کنید می توان و باید رضاخان گونه همه چیز را در نظام سلامت ما به یک باره متحول کرد. جناب وزیر، این چنین رویکردی با کسانی که بازوهای اجرایی شما برای اجرای طرح تحول هستند، مطمئنا حاصلی جز بی انگیزگی آنها نخواهد داشت. حاصل این بی اعتمادی و سوء ظن نیز، از پیش مشخص است. جناب آقای دکتر قاضی زاده هاشمی،شما که قاضی زاده اید، چرا در مورد پزشکان همیشه یک طرفه به قاضی رفته اید؟