در دو سال اخیر بحث در رابطه با میزان مالیات و فرار مالیاتی پزشکان شدت گرفته است. در تازه ترین اظهارنظر و قانون گذاری، پزشکان بر خلاف بسیاری از اصناف ملزم به قرار دادن کارت خوان های خاص در محل کار شده اند. اما میزان مالیات و فرار مالیاتی پزشکان دقیقا چقدر است؟
اعداد و ارقام مختلفی در این رابطه بیان شده اند اما دو مقدار ۷۰۰ میلیارد تومان و ۷۰۰۰ میلیارد تومان عمده ترین ارقام مطرح شده برای میزان مالیات کلی پزشکان است. سازمان امور مالیاتی میزان مالیات پزشکان در سال را ۷۰۰ میلیارد تومان اعلام کرده است و گفته از این میزان ۱۵۰ میلیارد تومان وصول شده است [۱]. از سویی دیگر یک کارشناس سیاست گذاری حوزه ی سلامت این رقم را نزدیک به ۷۰۰۰ میلیارد تومان (۶۸۰۰ میلیارد تومان) عنوان کرده است [۲]. اما این دو مقدار بسیار متفاوت چگونه محاسبه شده اند؟
مقدار ۶۸۰۰ میلیارد تومان بر این اساس محاسبه شده است: پزشکان متخصص کشور ۴۰ هزار نفر هستند که با درآمد ماهیانه ی متوسط ۵۰ میلیون تومان (!) درآمد سالیانه ی ۲۴ هزار میلیارد تومان دارند. ۲۸ هزار دندانپزشک نیز با درآمد ماهیانه ی متوسط ۳۰ میلیون تومان (!) درآمد سالیانه ی ۱۰ هزار میلیارد تومان دارند. با احتساب ۲۰ درصد مالیات، میزان مالیات پزشکان متخصص و دندانپزشکان (۳۴ هزار میلیارد*۲/۰) ۶۸۰۰ میلیارد تومان خواهد بود. این عدد احتمالا در ابتدا در یکی از برنامه های پایش صدا و سیما عنوان شده است [۳] و پس از آن توسط مرکز پژوهش های مجلس نیز بیان گردیده است [۴] و ظاهرا مبنای اظهار نظر مسئولین نیز بوده است [۵–۶].
اما این رقم با رقم اعلام شده از سوی سازمان مالیاتی تفاوت فاحشی دارد و در حدود ۱۰ برابر آن است. اما منشا این اختلاف واضح چیست؟ متاسفانه کارشناسان سلامت و مالیاتی احتمالا اطلاع اندکی از نحوه ی عملکرد و پرداخت مالیات پزشکان دارند. میزان اعلام شده از سوی سازمان مالیاتی احتمالا میزان “مالیات خوداظهاری” سالانه ی پزشکان است و میزان محاسبه شده توسط مرکز پژوهش های مجلس میزان “مالیات کلی” سالانه ی پزشکان. اما این دو میزان مالیات چه معنایی دارند؟ برای فهم این موضوع باید دانست که پزشکان درآمد خود را در چه اشکالی کسب کرده و چگونه مالیات آن را پرداخت می کنند:
۱٫ در حدود ۴۳ درصد از ۴۰ هزار پزشک متخصص کشور به طور تمام وقت و اختصاصا در مراکز دولتی، تامین اجتماعی یا نظامی کار می کنند [۷]. این پزشکان مالیات خود را مانند تمامی کارمندان دولت به عنوان کسر از حقوق پراخت می کنند. علاوه بر این باید توجه داشت که میزان مالیات در این مراکز در سال های اخیر به صورت پلکانی محاسبه شده و بیش از ۲۰ در صد است. جزییات طرح مالیات پلکانی از حوصله ی این بحث خارج است اما به طور خلاصه به این معنی است که به عنوان مثال در کارکرد بالای ۴۰ میلیون تومان پزشکان تنها ۳۶ درصد درآمد کارکرد خود را دریافت میکنند [۸] و به عبارتی میزان مالیات ۶۴ درصد خواهد بود.
۲٫ دسته ی دوم از درآمدهای پزشکان درآمد بیمارستانی شامل دستمزد جراحی یا بیهوشی، اقدامات مداخله ای مانند آنژیوگرافی قلبی و حق ویزیت بیمار بستری در مراکز خصوصی است. این دسته که عمده ی گردش مالی پزشکان شاغل در مراکز خصوصی را تشکیل می دهد، در بیمارستان های خصوصی یا تامین اجتماعی انجام شده و بیمارستان حق پزشک را مانند تمامی شرکت های غیردولتی پس از اخذ مالیات به پزشکان پرداخت می کند. هر چند در این قسمت ممکن است امکان فرار مالیاتی وجود داشته باشد اما بیمارستان ترجیح می دهد تا حق الزحمه را پس از کسر مالیات پرداخت کند تا در کسب و کار و پرداخت مالیات سالانه ی خود دچار مشکل نشود. از سوی دیگر بخش قابل توجهی از بیماران بستری شده بیمه هستند و سازمان بیمه گر حق الزحمه را پس از کسر مالیات پراخت می کند.
۳٫ دسته ی دیگر درآمد پزشکان از حق ویزیت بیماران و اقدامات پاراکلینیک مطبی مانند رادیولوژی است. بخشی از این بیماران نیز بیمه هستند و سازمان بیمه گر حق ویزیت را پس از کسر بیمه واریز می کند. هرچند در سال های اخیر به علت تاخیر و کسورات فراوان از حق ویزیت، تعداد بیمارانی که با وجود بیمه داشتن با فرانشیز آزاد در مطب ویزیت می شوند افزایش یافته است.
با در نظر گرفتن این پیش زمینه ها باید گفت که فرار مالیاتی پزشکان تنها در دسته ی آخر درآمد های ذکر شده امکان دارد. به عبارت دیگر فرار مالیاتی پزشکان تنها در بیماران مطبی با ویزیت غیر بیمه امکان پذیر است و این دسته کمترین میزان گردش مالی پزشکان را تشکیل می دهد.
حال می توانیم به رقم های یاد شده در ابتدای این بحث بازگردیم.
اگر رقم محاسبه شده توسط برنامه ی پایش و مرکز پژوهش های مجلس را مدنظر قرار دهیم می توان گفت که تنها ۱۰% از مالیات کلی پزشکان (۷۰۰ میلیارد تومان از ۷۰۰۰ میلیارد تومان) به صورت خوداظهاری پرداخت می شود و بقیه ی آن به شکل های مختلف پیش از پرداخت کسر می گردد. در واقع اگر سالانه ۱۵۰ میلیارد تومان مالیات خوداظهاری توسط پزشکان پرداخت شود، پزشکان تنها ۸% (۵۵۰ میلیارد از ۷۰۰۰ میلیارد تومان) فرار مالیاتی سالیانه دارند!
