چند گام تا پرتگاه: آخرین راه حل ها چیست؟

در کمتر از دو هفته از اعلام رسمى شناسایى اولین بیماران مبتلا به کرونا صداى پاى فاجعه، رساتر از همیشه به گوش میرسد. تقریبا سرتاسر ایران به نوعى درگیر بیمارى شده اند. کرونا مرز شهرها و استانها را به سرعت، درنوردیده و از مقامات رسمى تا مردم عادى را گرفتار خود کرده است. شمار بیماران، بی توجه به آمار رسمى و دولتى افزایش مى یابد و هر روز تعداد بیشترى نیازمند مراقبت هاى بیمارستانى می شوند. در برابر این هجوم مرگ آور، سیستم تصمیم سازى و اجرایى کشور تا کنون چند مرحله را پشت سر گذاشته است: انکار، مانند همیشه گام اول بود. از جایى به بعد،با بالاگرفتن سروصداى فاجعه امکان انکار بیشتر وجود نداشت. پذیرش وجود بیماران هرچند قدمى رو به جلو بود، اما این قدم هم درست برداشته نشد. نه آمار واقعى اعلام شد و نه از میزان خطر بیمارى برای مردم کشور سخن درستى مطرح شد. امروز پس از نزدیک دو هفته بیش از نیمى از مردم پایتخت، کرونا را خطرى بسیار جدی نمی دانند و چه نشانه اى بهتر از این میتواند ضعف اطلاع رسانى سیستم بهداشتى و تبلیغاتى را به ما نشان دهد؟
وزارت بهداشت در روزهاى نخست نه قاطعیتى در اطلاع رسانى به موقع و شفاف از خود نشان داد و نه گام محکمى براى قرنطینه افراد و شهرها برداشت. وزیر بهداشت که از نامه تکذیب استعفایش خودشیفتگى و غرور هویدا بود، بى اراده تر و ضعیف تر از آن مینمود که بتواند کشتى جامعه را در دریاى طوفانى کرونا هدایت کند. او به موقع، سخنى نگفت و زمانى هم که از بسیج سیصد هزار نفرى سخن گفت، کسى او را جدى نگرفت. تاکید اولیه بر حفظ آرامش و اطمینان بخشى هاى بعضا نابجا، با تعطیلى هاى مقطعى و سپس پیوسته همراه شد.
این اقدامات اما براى کنترل چرخه انتقال بیمارى کافى نبود. سیستم تصمیم سازى و اجرا در ایران کندتر از آن بود که بتواند به موقع فاجعه را درک کند، بگذریم از انکه بخواهد آنرا به کنترل درآورد.
امروز باید پذیرفت با روشهاى فعلى، کرونا از کنترل خارج شده است. امکانات درمانى کشور محدود است و سرعت گسترش بیمارى به گونه اى است که تامین تخت و امکانات و دارو را بسیار دشوار میکند. افزایش تعداد بیماران اگر با اقدامات عاجلى محدود نشود، به زودى بیمارستان ها را سرشار از بیمار خواهد کرد و از این جا به بعد فاجعه وارد مرحله اى تازه خواهد شد.
هنوز یک گام کوتاه تا این مرحله باقى مانده و آنطور که از واکنشهاى وزارت بهداشت بر مى آید توان مدیریتى فعلى از پس فاجعه پیش رو بر نمی آید. زمان کوتاه تر از تصور ماست. به سرعت باید تصمیم گرفت و گام هاى موثر را برداشت.
🔻نخستین آنها تغییر تیم مدیریتى وزارت بهداشت است. وزیر که نه در اعلام بموقع بیمارى و نه در کنترل آن موفق بوده، باید استعفا دهد. البته او انطور که از نامه تکذیب استعفایش پیداست، خودشیفته تر از آن است که ضعف خود را بپذیرد و طبعا باید براى استعفا تحت فشار قرار گیرد. جایگزینى فورى با فردى که واجد حسن شهرت ملى و جهانى باشد، گام مهم بعدى است.
🔻شبه قرنطینه شهرها و محدود کردن رفت و آمد بجز در موارد ضروری در شهرهاى پرخطر با کمک نیروهاى نظامى و به سرعت باید اجرا شود. هر چه بتوان رفت و آمد درون این مناطق را کمتر کرد، میتوان امیدوار بود سرعت بیمارى کمتر شده و امکان پاسخگویى سیستم درمانى فراهم تر شود.
🔻تعطیلى اماکن عمومى و مدارس و دانشگاهها و ادارات، تا جاى ممکن و با جدیت ادامه یابد.
🔻بیمارستانهاى صحرایى و سوله هاى درمانگاهى باید در کوتاهترین زمان ممکن دائر شوند. براى هزینه آن شاید نیاز به کمک گرفتن از نهادهاى بین المللى یا استفاده از ذخایر داخلى شود ولى با ادامه وضعیت کنونى، گریزى از آن نیست. کادر درمان را باید داوطلبانى از داخل و خارج کشور تشکیل دهند. هر کس که مایل به کمک باشد، ایرانى و غیرایرانى بى توجه به مرام و مسلک باید پذیرفته شود. آغوش ما براى هر کمک انسان دوستانه اى باید در این شرایط بازباشد.
🔻بازتاب مناسب اقدامات داخلى در رسانه هاى خارجى باید به سرعت آغاز شود. براى این کار از تیم صداو سیما کارى بر نمیاید. ژورنالیستهاى حرفه اى باید در خدمت این کار قرار کیرند و بطور خودجوش یا سازماندهى شده اقدامات اجرایى را رسانه های رسمی و فضای مجازی انعکاس دهند. اطمینان بخشى به آنکه ایران، به قدر توان درحال مقابله موثر با بیمارى است، میتواند اعتماد نهادهاى بین المللى و حتى مردم جهان براى کمک را بیشتر جلب کند. در این شرایط باید ملاحظات سنتى را کنار گذاشت و از توان علمى، سخت افزارى و نرم افزارى تمام دنیا براى مقابله با بیمارى استفاده کرد.
گام هاى بالا بخشى از اقدامات مورد نیاز است. مهمترین و اولین آنها جدى گرفتن وضعیت بحرانى حاکم و تلاش همه جانبه براى خروج از آن است. تلاش همه جانبه چیزى فراتر از اقدامات معمول میطلبد. هم مدیر توانمند میخواهد، هم رسانه حرفه اى، هم امکانات کافى.
درست است که اپیدمى به ضرورت طبیعت خود دیر یا زود از این سرزمین رخت خواهد بست اما مساله اساسى میزان هزینه اى است که در برابر این بیمارى خواهیم پرداخت.