تلویزیون را که روشن کنی، از دو حال خارج نیست:۱) مسئولین از ملت خواهش می کنند که در خانه بمانند و مسافرت نروند؛ ۲) گزارش گر تلویزیون رفته است در بازار شهر یا عوارضی بین شهری، از کسانی که بیرون آمده اند می پرسد آیا خروج از خانه درست است؟ آنها هم می گویند: نه، درست نیست و مردم نباید بیرون بیایند؛ بعد با خیره شدن به دوربین می گویند ببخشید که بیرون آمدیم، یا آمدیم مسافرت؛ دیگر تکرار نمی شود! سپس وزیر بهداشت، معاونانش و یا مسئولین دیگر با تحکم از مردم انتقاد می کنند که چرا به حرفهای ما گوش نمی دهید؟ که اگر گوش ندهید تا دو ماه درگیر کرونا خواهیم بود و هزاران نفر فوت خواهند شد. در این رویکرد، تقصیر تلفات بیماری، بر دوش مردم است. آنها به حرفهای درست مسئولین پرتلاش گوش نداده اند و باید تاوانش را هم بدهند. عذاب وجدان قتل دیگران را هم باید بگیرند.
اما چه کسی باید عذرخواهی کند؟ واقعا دولت، حکومت، ارتش یا سپاه در چنین وضعیتی چه وظیفه ای دارند؟ آیا صرفا خواستن از مردم کافیست؟ اگر واقعا در چنین شرایط حساسی که ظرفیت بیمارستان ها تکمیل است و درصد تلفات در صورت افزایش تعداد بیماران به شدت بالا خواهد رفت، خواهش و تمنا از مردم یا هشدار شدید اللحن کفایت می کند؟ اگر قرار است «همه» ی انسان ها در «هر» شرایطی تصمیم درست بگیرند و در این مورد خاص در خانه بمانند، دیگراساسا در جوامع انسانی چه نیازی به دستگاه عریض و طویلی مثل قوه ی قضاییه بود؟ اگر قرار است همه ی انسان ها همیشه به درست ترین شکل عمل کنند، پس قانون برای چه کسانی است؟ اگر مردم همیشه خوبند و حرف گوش کن، پس پلیس برای چیست؟ آیا مقوله ای به این اهمیت باید به انتخاب تک تک شهروندان گذاشته شود؟
انگلستان هم که تا به امروز تنها کشوری بود که از قرنطینه و تعطیلی گسترده حمایت نمی کرد، به جمع سایر کشورها پیوسته است و از ارتش کمک خواسته است. در تمامی کشورهای دنیا که درجات مختلفی از قرنطینه را تجربه می کنند، شکستن قرنطینه با تنبیه همراه است: از تنبیه مالی گرفته تا حتی زندان. مشخص است که شما نمی توانید به مدت سه ماه افراد را در خانه حبس کنید، بدون هیچ گونه تنبیهی برای خارج شدن بی مورد از خانه. شاید تعیین حداقل تنبیه مالی – حتی در حد ۵۰۰ هزار تومان در کشور ما – باعث تعدیل رفتار بسیاری از مردم شود. متاسفانه بعد از یک ماه که چندین بار وعده ی وضع چنین قوانینی داده شده است، هنوز هیچ خبری نیست. از وعده ی سردار باقری هم که گفت در عرض ۲۴ ساعت خیابان ها رو خلوت می کنیم، ۵ روز گذشته است.
حاکمیت، به هر دلیلی اراده ای برای وضع قرنطینه در هیچ سطحی ندارد، یا حداقل تا به امروز نداشته است. پیروز حناچی – شهردار تهران – نداشتن توان تامین مایحتاج روزانه ی مردم را دلیل عدم اعمال قرنطینه دانست. دیروز هم علی ربیعی در برنامه ی “تیتر امشب” شبکه خبر، گفت که باید عواقب اقتصادی، اجتماعی و امنیتی ایجاد قرنطینه را هم در نظر بگیریم و بعد تصمیم بگیریم. به نظر می رسد حاکمیت توان اقتصادی و لوجستیک اعمال قرنطینه را به دلیل تحریم های بی سابقه و ظالمانه ی آمریکا، و همچنین ناکارآمدی داخلی از دست داده است. اگر چه کمک های مالی به اقشار آسیب دیده اختصاص داده شده است، اما مشخصا این مشوق ها برای طبقات فرو دست آن قدر چشم گیر نیستند که آنها را به صورت داوطلبانه خانه نشین کند.
دلیل هر چه باشد، نتیجه یکسان است: رفت و آمد آزاد، بدون هیچ محدودیتی؛ خواهش و تمنا از مردم، و بالاخره محکومیت مردم به نافرمانی و بی مسئولیتی در قبال جان خود و دیگران. واقعیت در رسانه ی ملی باز هم وارونه جلوه داده می شود. حاکمیت وظیفه ای دارد، مردم هم وظیفه ای. مردم قرار نیست وظایف حاکمیت را انجام دهند: مردم قرار نیست جاده ها را ببندند؛ مردم قرار نیست گل فروشی ها، آجیل فروشی ها یا ماهی فروشی های شب عید را ببندند؛ مردم قرار نیست مشکلات قشر فرودست را برای تامین مایحتاج روزانه حل کنند. مردم قرار است وظایف شهروندی خود را انجام دهند؛ در حد توانشان آموزش بدهند و به سازمان های مردم نهاد کمک کنند.
رفت و آمدها به صورت نسبی کاهش یافته است، اما مسلما بدون دخالت حاکمیت و تنبیه کسانی که بی مورد به سفر رفته اند یا خرید شب عید می کنند، هیچ امیدی برای کاهش بیشتر نباید داشت. اگر به هر دلیلی وظیفه ی خود را انجام نمی دهیم، نمی توانیم انجام وظیفه ی خود را از دیگری بخواهیم و با هجمه ی رسانه ای، مسئولیت را به گردن دیگری بندازیم. جامعه ی مدنی چه در سطح آموزش، چه در سطح کمک به تامین تجهیزات پزشکی کادر درمان (خبرهای مربوط به بیمارستان امینی لنگرود را بخوانید) عملکرد خوبی داشته است. نباید فقط کسانی که مسافرت می کنند را شماتت کرد، نوبت حاکمیت است که وظایفش را انجام دهد، همین امروز، همین حالا!
