نما: داخلی
زمان: ۲ بعد از ظهر
صندلی های راهرو، جلوی در بسته مرکز خدمات آموزشی، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
نریمان: نمی دونین این ساعت چایی تا کی طول میکشه؟
مراجع شماره ۱: فکر کنم خانمه گفت نیم ساعت
مراجع شماره ۲: من دو ساعت مرخصی گرفتم اومدم، ساعت ۴ هم کشیک دارم، نمی دونم می رسیم این ریز نمرات رو مهر قابل ترجمه بزنم یا نه؟
مراجع شماره ۱: من صبح ساعت ۱۰ فیش هزینه تحصیل رایگان رو واریز کردم، بانک می گه میاد ربع ساعته ولی هنوز نیومده
مراجع شماره ۳: میبخشید می دونین گواهی good practice نظام پزشکی رو هم باید برای ترجمه اینجا مهر کنیم؟ یا همون نظام پزشکی؟
نریمان: مهر ترجمه تا اونجا که می دونم برای تاییدیه دادگستری و وزارت امور خارجه است، باید ببینید سفارتی که می خواین برین روی ترجمه تاییدیه دادگستری و وزارت امور خارجه رو میخواد یا همون ترجمه دارالترجمه رسمی کافیه، مثلا آمریکا نمی خواد
مراجع شماره ۳: آهان ممنون
…
در باز می شود و کارشناسی بیرون می آید و به اتاق دیگر می رود
مراجع شماره ۲: می تونم برم تو؟
کارشناس: نه خانم دکتر بذارین یه چایی بخوریم! از صبح فرصت نکردیم یه چایی بخوریم.
…
کارشناسی از اتاق بیرون می آید و در پشت سرش بسته نمی شود
…
نما: داخلی
زمان: ۳ بعد از ظهر
مرکز خدمات آموزشی، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
نریمان: دانشگاه گفت باید وزارت خونه هزینه تحصیل رایگان رو برای تخصص بگه، ما جدولش رو نداریم
کارشناس مسئول اداره: کد ملی خانمت رو بده؟
نریمان: ۰۰۷…
کارشناس مسئول اداره: چیا رو داری الان؟
نریمان: گواهی پایان طرح عمومی، فیش پرداخت تحصیل رایگان دوره عمومی، گواهی پایان طرح تخصص، گواهی کار ۳٫۵ ساله برای تعهدات تحصیل رایگان تخصص، ۶ ماه باقیمونده رو هم که گفتن شما بفرمایید چقدر باید پرداخت کنیم
کارشناس مسئول اداره: خب بذار جدول رو نگاه کنم… کل تحصیل رایگان دوره تخصص ۲۲۰ میلیون، ۶ ماه حدود ۳۰ تومن می شه، به کارشناس دانشگاه بگو خانم تجریشی سلام رسوند گفت نامه شماره… توش نحوه محاسبه هست، برات حساب کنه فیشش رو بدی بعد آپلود کنه که دیگه نقص مدرک نخوری
نریمان: مرسی، خیلی لطف کردین، حالا که تا اینجا اومدم فرم ۱۲ خودمم دانشگاه گفت هنوز جواب ندادین
کارشناس مسئول: کی درخواست دادی؟
نریمان: اول اسفند، می دونم زودتر از ۲ ماه نباید بیام دنبالش، الان ۳ ماه گذشته
کارشناس مسئول: اسمت چی بود؟
نریمان: نریمان موخر
کارشناس مسئول: ۱۰ روز پیش زدیم که! تو که خودتم تخصص داری، چرا درخواست فرم ۱۲ برای عمومی کردی؟
نریمان: چون من می خوام برم جایی که تخصص به درد نمی خوره
کارشناس مسئول: پس چرا خانمت درخواست آزادی مدرک تخصص داره؟
نریمان: چون اون می خواد بره جایی که مدرک تخصص به درد میخوره
کارشناس غیر مسئول: اون کجا می خواد بره تو کجا می خوای بری؟
نریمان: اون رفته عمان، من می خوام برم آمریکا
کارشناس غیر مسئول: نمیشه که! زن و شوهر نباید از هم جدا باشن!
نریمان: والا ما طرح هم وزارت بهداشت دوتا شهر فرستادمون به فاصله ۱۰۰۰ کیلومتر، حالا فعلا هر کدوم یه جایی پوزیشن پیدا کردیم!
کارشناس غیر مسئول: این که نشد زندگی! پس چرا ازدواج کردین؟
نریمان: بچه بودیم، اشتباه کردیم! اجازه می دین من برم؟
کارشناس مسئول: برو! فقط دعا به جون کارشناس های وزارت بهداشت بکن که مدرکتون رو آزاد می کنن برین!
نریمان: بله، حتما!
بسیاری از خطر مهاجرت پزشکان در سالهای اخیر گفته اند، از ظرفیت های خالی رشته های تخصصی می گویند که سالهای قبل، رقابت را بر سر پذیرش در آنها به یک جنگ فرسایشی می مانست و اکنون حتی ظرفیت آن ها در دانشگاه های برتر پر نمیشود. نظام پزشکی از تعداد گواهی های good standing (حسن انجام کار پزشکی) می گوید که روزانه برای پزشکان در حال مهاجرت صادر می کند. کافیست سری به ادارات آموزشی دانشگاه های علوم پزشکی بزنید تا از تعداد پرونده های تلنبار شده درخواست تحویل مدارک تحصیلی دیدی در مورد فراوانی اقدام به مهاجرت پیدا کنید. حتی با تلفن زدن به این ادرات در میابید که تعداد بالای درخواست ها باعث شده در حالیکه این روزها ساعت کاری به خاطر کاهش بار مصرف برق کاهش یافته ، کارشناسان دایره مربوطه تا ساعت ۴-۵ بعد از ظهر در حال کار باشند. اما این موضوع محدود به پزشکان جوان و تازه فارغ التحصیل نیست، در مرکز خدمات آموزشی وزارت بهداشت پزشکانی با سابقه ۲۵ ساله می بینید که می خواهند مدرکشان را مهر قابل ترجمه بزنند تا در ۵۰-۶۰ سالگی در امتحان هایی برای تایید مدرک در خارج از کشور شرکت کنند که افرادی در رده های سنی ۲۰-۳۰ سال متقاضی شرکت در آنها هستند.
باید توجه داشت که این موج مهاجرت در حالیست که هر پزشک باید به مدت ۲ سال طرح اجباریِ اعزام به مناطق مورد نظر وزارت بهداشت را بگذراند و ۷ سال متعهد به انجام کار در ایران است و در صورت فعالیت کمتر از ۷ سال در صورت تمایل برای دریافت مدرک باید هزینه تحصیل رایگان را در دانشگاه های دولتی پرداخت کند. همین موضوع به شکل ۲ سال طرح تخصص و ۴-۵ سال تعهد فعالیت در کشور برای تخصص نیز حاکم است.
در کنار مشاهدات، آمارهای رصد خانه مهاجرت نیز از علاقه بسیار زیاد ۴۵ درصد و زیاد ۲۶ درصد از پزشکان و پرستاران به مهاجرت حکایت دارد ( مجموع ۷۱ درصد) شاید به نظر برسد فشار های دوران کرونا اثر زیادی بر این موضوع داشته است اما افراد گفته اند که پیش از کرونا نیز ۶۴ درصد تمایل بسیار زیاد و زیاد به مهاجرت داشته اند. بی ثباتی اقتصادی-اجتماعی، کیفیت زندگی بهتر در خارج از کشور، شیوه حکمرانی و مملکت داری، کاهش ارزش پول ملی و درآمد پایین ۵ دلیلی بودند که در این پیمایش توسط پزشکان و پرستاران برای مهاجرت ذکر شده بود. برخلاف اکثر دسته های اجتماعی اقتصادی که کانادا را مقصد اصلی می دانند، در گروه پزشکان و پرستاران آمریکا مقصد اصلیست چرا که فرایند وارد شدن به دوره تخصص پس از تایید مدرک دوره عمومی بسیار از کانادا ساده تر است و این نشان می دهد که کشور میزبانی که پزشکان را به شکل نیروی حرفه ای جذب می کند اصلی ترین مقصد آنهاست.
اما این اتفاق تنها مختص ایران نبوده است. مطالعات بسیاری در مورد اثر بحران اقتصادی یونان بر مهاجرت پزشکان کشور به سایر کشور های اروپایی منتشر شده است. علل اصلی مهاجرت در پزشکان یونانی در آن بازه زمانی، بیکاری، عدم امنیت شغلی، کاهش درآمد و پرداخت مالیات های بالا و کاهش بودجه های پژوهشی ارزیابی شده بود. این وضعیت باعث نگرانی سیاستگذاران یونانی به علت کاهش دسترسی شهروندان یونانی به خدمات با کیفیت بالا درمانی شده بود. شدت این مهاجرت در ۷ سال بحران یونان به شکلی بود که با وجود فارغ التحصیلی پزشکان جوان تعداد پزشکان فعال در یونان افزایش نیافت، این موضوع نشان می دهد سیاست هایی مانند افزایش ظرفیت پزشکی در ایران نیز چگونه می تواند ابزاری ناکارآمد در برابر این بحران باشد. در کنار کاهش تعداد پزشکان، خالی شدن کشور از پزشکان جوانی که هسته رشد علمی و به روزرسانی پزشکی کشور هستند نیز از نگرانی های یونانی بود که در ایران نیز طبعا باید مورد توجه باشد.
مدل یونان و مشاهدات فعلی نشان دهنده وخامت وضع موجود است، به نظر نمی رسد راهکاری بخشی و جدا از مشکلات کلی کشور برای این مشکل وجود داشته باشد، راه حل های ایجابی مانند افزایش درآمد این قشر خاص نیز اکنون در توان و اراده سیاستگذار نیست، نتیجتا احتمالا تنها شاهد اجرای راه حل های سلبی خطور کرده به فکر مدیران خواهیم بود. شاید دلیل عجله نریمان و همسرش برای دریافت مدرکشان نیز همین ترس بوده باشد که شاید فردا این راه رفتن نیز مسدود شود.
سلام
من پزشک نیستم ولی می تونم درک کنم که یک ایرانی فهیم تا چه اندازه به خاطر مشکلات اقتصادی و اجتماعی درد میکشه و به دنبال جایی بهتر برای پیشرفت است. اینم که کشورت رو دوست داشته باشی ولی مجبور به رفتن باشی درد داره.