بیماران را نترسانیم

در پرکتیس روزانه ما هر روز توسط بیماران و همراهانشان مورد پرسش قرار می گیریم، آیا غذای یا فعالیت خاصی باعث این بیماری شده است؟ این بیماری به خاطر آلودگی هواست؟ آیا پارازیت یا آنتن موبایل باعث سقط جنین بوده؟ در بعضی موارد سوالات چنان از مبنی پاتوفیزیولوژی شناخته شده ما دور اند که به راحتی به آنها پاسخ می گوییم و در بسیاری از موارد حتی تحقیقات گسترده و چند مرکزی هم نتوانسته اند تکلیف ما را در این مورد روشن کنند.
مسئولیت ما پزشکان در قبال سلامت افراد و جامعه سنگین است، جامعه به ما اعتماد کرده و ما را مرجع خویش در این حوزه می داند. پزشکان نیز عموما به خطیر بودن وظیفه خود آگاه اند. احتیاط و بعضا وسواس فکری ما در پرکتیس روزانه مشهود است، عموما پزشکان افرادی محتاط و با دقت به شمار می روند. در بسیاری اوقات در توصیه های پزشکی ما اصل را بر احتیاط می گذاریم، فی النفسه این روش احتیاط آمیز در پیشگیری از خطرات برای فرد و جامعه موثر است. اما نکته ظریف در این میان در نظر داشت وظیفه ما در انتقال اطلاعات صحیح و همچنین تعهد ما نسبت به بهداشت روانی جامعه نیز هست.
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی سلامتی عبارت است از یک حالت آسودگی کامل جسمی، روانی، اجتماعی و تنها به نبود بیماری یا ناتوانی اطلاق نمی شود. ما پزشکان تنها در برابر آسودگی جسمی افراد مسئولیت نداریم. فعالیت های ما می تواند تاثیر شگرفی بر آسودگی و روانی جامع داشته باشد. چندی پیش وزیر بهداشت با انتقاد از مسئولینی که تنش روانی به جامعه وارد می کنند از اثرات روانی این مسئله گفت. نگاهی عمیق که شاید پیش از این شاهد آن نبودیم.

اما تنها حفظ مسئولیت امنیت روانی جامعه با مسئولین نیست، ما زمانی که در مورد علت یک بیماری مورد پرسش قرار می گیریم نیز در معرض آزمونی سخت قرار گرفته ایم. اگر بر علمی بودن یا بر تلاش برای پزشکی علمی متعهد باشیم، می پذیریم که سنگ محک پزشکی علمی مطالعات کارآزمایی با حداقل های متدولوژیک (روش شناسی) است.این کارآزمایی ها یا باید بر پایه دانسته های قبلی علوم پایه و بالینی پزشکی شکل گرفته باشد ‌و بکوشد تا سوالاتی که بر آن اساس شکل گرفته اند را‌ پاسخ دهد یا بتواند با شواهدی‌ محکم دانسته های قبلی را به چالش بکشد.
گزاره ها ی معتبر در پزشکی را باید در منابع اولیه (primary literature) آن یافت که شامل گزارش مطالعات علمی می شود، می توان با مطالعات مروری به جمع بندی این گزاره ها و سبک و سنگین نمودن آنها اقدام نمود. هر منبعی که مورد استناد قرار می گیرد باید در نهایت به یکی از منابع اولیه ارجاع دهد. هر منبع هر چقدر به نظر معتبر برسد، و از مرجع معتبری صادر شده باشد اگر به این منابع به روز شده و سبک و سنگین شده به لحاظ روش شناسی ارجاع ندهد جزئی از متون علمی پزشکی به حساب نمی آید.

یافتن مطالعات با روش شناسی ضعیف کاری ساده است، باید برای تصمیم گیری های کلان مطالعاتی مورد استناد قرار گیرد که توسط افراد آشنا به روش شناسی مطالعات پزشکی مورد بررسی قرار گرفته باشد.
در اینجا نقش مهم جامعه پزشکی در پالایش ادعاها و شایعات مطرح در جامعه و اطمینان بخشی به آن پررنگ می شود. شاید نسبت دادن سقط جنین به پارازیت و آنتن موبایل ما را از توضیح علل بی شمار سقط جنین در سه ماهه اول راحت کند ولی اگر این ادعا مستحضر به یافته های علمی محک خورده نباشد می تواند آرامش فکری مادران باردار جامعه را سلب کند که در اثر آن بر رشد جنین شکی نیست.